ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 11، بهمن 1403 ، شماره پی در پی 105

مفهوم شناسی و قلمروپژوهی ادبیات تطبیقی کودک و نوجوان (در سایه میان رشتگی ادبیات کودک و نوجوان و ادبیات تطبیقی)

صفحه (123 - 145)
سارا ذبیحی ، محمدعلی خزانه دارلو (نویسنده مسئول)، رضا چراغی
تاریخ دریافت مقاله : فروردین 1403
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تیر 1403

چکیده

زمینه و هدف: ادبیات کودک و نوجوان پیش از دریافت ماهیت مستقل در بستر دانشگاهی و علمی، در مقابل ادبیاتی که با مخاطبان بزرگسال مواجه است، گفتمان مغلوب محسوب میشد. بزرگسالان از امکان مندی و پذیرش ادبیاتی مختص مخاطب کودک و نوجوان به عنوان دانشی مستقل امتناع می ورزیدند و ادبیات بزرگسالانه خود را غالب میدانستند تا اینکه گذار و تغییر و تحولات، به استقلال معرفت شناختی آن انجامید. ادبیات کودک و نوجوان با مخاطب شناسی ویژه خود، در ارتباط بینارشته ای با ادبیات تطبیقی، ادبیات تطبیقی کودک و نوجوان را برمیسازد. این پژوهش به وضعیت این ساحت و قلمرو آن میپردازد.

روش ها: نوپایی این ساحت در عرصه جهانی، کمبود منابع و ضرورت پژوهشهایی را نشان میدهد. ادبیات تطبیقی کودک و نوجوان، در مباحث مختلف نظری که به شکل گیری چهارچوب و شناخت این دانش می انجامد، با ادبیات تطبیقی ارتباط بینارشته ای و ترامتنی دارد که هر یک از انواع روابط بینامتنی، پیرامتنی، سرمتنی، بیش متنی و فرامتنی در پژوهشهای مستقل قابل مطالعه است. رویکرد میان رشته ای و بررسی بینامتنی و تطبیقی با روش توصیفی از نوع تحلیل محتوا و واکاوی منابع نظری مدنظر است.

یافته ها: در این مطالعه، مفهوم ادبیات تطبیقی کودک و نوجوان در بستر دانشگاهی ایران، میان رشتگی و صورت بندی قلمروهای پژوهشی این حیطه در چشم انداز بینامتنی و تطبیقی ادبیات تطبیقی و حوزه های پیشنهادی اسالیوان که تنها پژوهش مستقل ترجمه شده در ایران است، برساخته شد تا در مجموع خلأ نظری مفهوم شناسی، مسئله سازی و قلمروپژوهی این ساحت نوپا برای پژوهشهای آتی کاهش یابد.

نتیجه گیری: در پژوهشی دیگر، پژوهشگران به شاخصهای ثابت و متغیر و نیمه متغیر این دانش پرداختند تا در مسئله شناسی و مسئله سازی به پژوهش در این حیطه یاری رسانند. با توجه به وضعیت ادبیات تطبیقی کودک و نوجوان در دانشگاه و قلمرو پژوهش آن، اهمیت دارد که پژوهشگران ماهیت ویژه و حوزه پژوهش در این ساحت را نسبت به ادبیات تطبیقی بزرگسال مدنظر قرار دهند.

کلمات کلیدی
ادبیات کودک و نوجوان , ادبیات تطبیقی , ادبیات تطبیقی کودک و نوجوان , بینارشتگی , قلمرو پژوهش

• اسالیوان، ایمر. (1398). ادبیات تطبیقی کودکان. ترجمه مریم جلالی و محبوبه فرهنگی. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، صص 14-13.
• انوشیروانی، علی رضا. (1389). «ضرورت ادبیات تطبیقی در ایران». ادبیات تطبیقی (فرهنگستان زبان و ادب فارسی). 1-1 (پیاپی 1)، صص 38-6.
• پراور، زیگبرت سالمُن. (1398). درآمدی بر مطالعات ادبی تطبیقی. ترجمه علی رضا انوشیروانی و مصطفی حسینی. چ چهارم. تهران: سمت، ص 47.
• حری، ابوالفضل. (1401). «برهم کنشی مطالعات میان رشتگی و فرهنگی در ادبیات تطبیقی». پژوهش های بین رشته ای ادبی. س 4. ش 8، صص 134-111.
• خسرونژاد، مرتضی. (1389). معصومیت و تجربه (درآمدی بر فلسفه ادبیات کودک). چ دوم. تهران: مرکز، صص 87-41.
• دومینگز، سزار و دیگران. (1399). درآمدی بر ادبیات تطبیقی (جریان ها و کاربردهای نوین). ترجمه مسعود فرهنمندفر و روشنک اکرمی. تهران: سیاهرود، صص 17-16.
• ذبیحی، سارا. (1401). «ادبیات تطبیقی کودکان اثر ایمر اسالیوان». مطالعات بین رشته ای ادبیات، هنر و علوم انسانی. د 2. ش 1 (پیاپی 3)، صص 294-283.
• ذوالفقاری، نسرین السادات و مهدوی، محمدجواد. (1402). «کودک سروده بمثابه ژانر». سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). د 16 (پیاپی 93)، صص 199-181.
• گرنبی، ام. اُ. و رنولدز، کیمبرلی. (1400). مطالعات ادبیات کودک: راهنمای روش پژوهش. ترجمه محبوبه فرهنگی. چ دوم. تهران: مدرسه، صص 38-18.
• لطافتی، رویا و معظمی فراهانی، بیتا. (1398). ادبیات تطبیقی در نوسان. تهران: سمت، ص 15.
• مارچتیچ، آدریانا. (1401). پس از ادبیات تطبیقی. ترجمه مسعود فرهنمندفر و پگاه فرهنگ مهر. تهران: مروارید، ص 40.
• مورن، جو. (1387). میان رشتگی. ترجمه داود حاتمی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، صص 21-20.
• نامورمطلق، بهمن. (1401). ادبیات تطبیقی (مفاهیم، مکاتب، انواع و پیکره ها). تهران: لوگوس، صص 82-81.
• نجومیان، امیرعلی. (1391). «به سوی تعریفی تازه از ادبیات تطبیقی و نقد تطبیقی». پژوهش‌های ادبی. س 9. ش 38، صص 138-115.
• ولک، رنه. (1399). روایت رنه ولک از ادبیات تطبیقی. ترجمه سعید رفیعی خضری. تهران: چشمه، صص 56-20.
• یوست، فرانسوا. (1398). درآمدی بر ادبیات تطبیقی. ترجمه علیرضا انوشیروانی و دیگران. تهران: سمت، صص 57-12.